HAJFA — izraelskie okno na świat

Izraelskie San Francisco.

Drugie pod względem wielkości miasto Izraela, ulokowane nad zatoką o tej samej co ono nazwie, sięga na południu aż do wzgórza Karmel. Hajfa bywa nazywana również izraelskim San Francisco — właśnie ze względu na podobieństwo położenia.

Hajfa uchodzi za najczystszą i najbardziej zieloną aglomerację Izraela. Jednak zarówno potoczna opinia, jak i malownicze położenie wprowadzają w błąd: w mieście nieustannie dymią kominy wielkich pieców, a w porcie znajduje się baza wojskowa.

W Jerozolimie ludzie się modlą, w Tel Awiwie-Jaffie świętują, a w Hajfie? Pracują. Tak to w każdym razie widzą i ujmują sami Izraelczycy. Robotnicza cześć miasta, ciągnąca się wzdłuż ulic Yafo i Ha-Azma'ut, stanowi historyczne centrum, do którego na północy przylega dawniej odrębna miejscowość, a dziś kąpielisko w granicach Hajfy — Bat Galim. Za linią kolejową, od strony morza usytuowano strefę przemysłową, w której pejzażu dominują ogromne kominy wielkich pieców i urządzenia portowe. Hajfa jest ważnym ośrodkiem przemysłowym i handlowym; pochodzi z niej aż 90 procent izraelskich obrotów z zagranicą.

Pomimo rozwoju przemysłu petrochemicznego, w Hajfie nie znikły tradycyjne dziedziny wytwórczości, takie jak: wyrób szkła, kryształów i ozdób. Naziemną kolejką linową „Stella Maris” można wygodnie dojechać do wyżej położonych osiedli mieszkaniowych w dzielnicy Karmel Centralny. Ponad eleganckimi willami i kwitnącymi ogrodami, rozpościera się idylliczna panorama miasta.

W połowie stoku leży centrum handlowe Hadar Ha-Carmel. Powstało około 1912 roku, równocześnie z „Technionem” — politechniką, której gmach wybudowali żydowscy uczeni z Niemiec. W czasie I wojny światowej uczelnię zajęli Turcy, tak więc utrzymaną w stylu orientalnym budowlę, naukowcy mogli ponownie objąć we władanie dopiero w 1925 roku. Na początku lat 50-tych XX wieku dołączyli do nich studenci.

Projekt 25-piętrowej wiezy uniwersyteckiej, z której rozpościera się rozległy widok na Morze Sródziemne, pasmo Karmel i Galileę, opracował wybitny architekt brazylijski Oscar Niemeyer. W miejscu, gdzie dziś znajduje się kompleks uniwersytecki, prorok Eliasz w IX wieku p.n.e. dał odpór wyznawcom kultu Baala.

„Miasto przyszłości” Herzla

Od chwili, gdy Teodor Herzl ogłosił Hajfę „miastem przyszłości” (1902r.) do czasu proklamowania państwa Izrael (1948r.), w miejscowym porcie rozegrało się wiele tragicznych wydarzeń.

Nazwa Hajfa po raz pierwszy pojawiła się w Talmudzie, który został opracowany ok. III wieku. Nie wiadomo, czy jest to skrót hebrajskiego wyrażenia „HOF YAFE” („wybrzeże piękna”) czy też wynik transkrypcji wyrazu „KAIAPHAS” („arcykapłan”).

W 1902 roku Teodor Herzl, twórca syjonizmu, ogłosił Hajfę „miastem przyszłości”. I rzeczywiście, już dwa lata później, po otwarciu linii kolejowej Hajfa-Damaszek, zaczęła się ona intensywnie rozwijać. W 1918 roku Anglicy, pokonawszy Turków, zajęli miasto, a w 1929 roku przystąpili do rozbudowy portu. Po kilku latach do Hajfy zaczęli napływać żydowscy uciekinierzy z hitlerowskich Niemiec; z kolei Niemcy o przekonaniach narodowosocjalistycznych musieli ją opuścić.

Parki na stokach wzgórza Karmel to popularny cel wycieczek po Hajfie.

Wskutek napływu Żydów z Europy, miasto rozrastało się w zastraszającym tempie. W 1939 roku Brytyjczycy postanowili, więc, ograniczyć żydowską migrację do Palestyny do co najwyżej 75 tysięcy osób w okresie 5 lat.

Konsekwencją tej decyzji były tragiczne wydarzenia w Hajfie — głównym porcie imigracyjnym. Tu właśnie zatonęła, przybyła z Bułgarii „Struma”. Z 800 osób, które znajdowały się na jej pokładzie uratowała się tylko jedna. W listopadzie 1940 roku, pociskiem wystrzelonym z brytyjskiego działa został trafiony statek „Patria”. Z 1800 pasażerów przeżyło tylko 250. Z kolei jednostkę o nazwie „Exodus” — której historia posłużyła za kanwę hollywoodzkiego filmu z Paulem Newmanem w roli głównej — zablokowano przed wejściem do portu i po wielu perturbacjach zmuszono do zawrócenia. Mała łódź, jedna z tych nielicznych, które przedarły się przez brytyjską blokadę, znajduje się dziś na dachu Muzeum Imigracji Żydowskiej w Hajfie, w którym zgromadzono wstrząsającą dokumentację tamtych dramatycznych wydarzeń czasów.